Viết và những điều chưa thống nhất

Bạn Chim xin phép đưa ra thêm vấn đề để mọi người cùng bàn:

4. Trình bày lời thầm nghĩ, âm thanh ngoại cảnh, lời thoại qua điện thoại hay bộ đàm

Chúng ta có hai cách để đánh dấu thoại:
- Xuống hàng, gạch đầu dòng;
- Dùng dấu ngoặc kép.

Theo đó, một số bạn khi diễn tả âm thanh ngoại cảnh, lời thoại qua điện thoại hay bộ đàm, lời thầm nghĩ của nhân vật cũng sử dụng luôn cách dùng dấu ngoặc kép. Thông thường các bạn sử dụng cách này hay sử dụng cách đánh dấu thoại thứ nhất (tức là gạch đầu dòng).

Ví dụ a: (âm thanh ngoại cảnh)

"Hành khách chú ý! Chuyến bay mang số hiệu BR392 sẽ..."

Cô nhìn đồng hồ trên cổ tay ẩn hiện những vệt gân xanh xao. Còn ít phút cô sẽ thoát khỏi nơi này, không phải đối mặt với con người ấy.

Ví dụ b: (lời thoại trực tiếp và lời thoại qua điện thoại)

Đúng lúc này, điện thoại của Kỳ Mạnh đổ chuông. Anh tiến tới cửa sổ, ngón tay dài trượt trên bàn phím.

- Chuyện gì?

“Lô hàng bên Hồng Kông bị cục hải quan giữ lại, em đoán bọn Ma Cao trả thù vụ chúng ta không hợp tác. Anh có lẽ phải sang bên này một chuyến.”

- Mẹ nhà nó. - Kỳ Mạnh gằn giọng.

Ví dụ c: (lời thầm nghĩ)

“Với bộ dạng của mày thì già đi mười tuổi là giải pháp sáng suốt, con ranh ạ.” Cát Anh thầm nghĩ. Vị khách không mời vẫn tự nhiên ngồi lên giường và vẫy tay.

Hoặc:

Cát Anh thầm nghĩ: “Với bộ dạng của mày thì già đi mười tuổi là giải pháp sáng suốt, con ranh ạ.” Vị khách không mời vẫn tự nhiên ngồi lên giường và vẫy tay.

--- o0o ---​

Theo tối kiến của bạn Chim, tất cả những trường hợp đều không cần đặt trong dấu ngoặc kép. Cách trình bày đẹp nhất là sử dụng định dạng in nghiêng.

Ví dụ a:
Hành khách chú ý! Chuyến bay mang số hiệu BR392 sẽ...
Cô nhìn đồng hồ trên cổ tay ẩn hiện những vệt gân xanh xao. Còn ít phút cô sẽ thoát khỏi nơi này, không phải đối mặt với con người ấy.

Ví dụ b:
Đúng lúc này, điện thoại của Kỳ Mạnh đổ chuông. Anh tiến tới cửa sổ, ngón tay dài trượt trên bàn phím.
- Chuyện gì?
- Lô hàng bên Hồng Kông bị cục hải quan giữ lại, em đoán bọn Ma Cao trả thù vụ chúng ta không hợp tác. Anh có lẽ phải sang bên này một chuyến.
- Mẹ nhà nó. - Kỳ Mạnh gằn giọng.

Ví dụ c:
Với bộ dạng của mày thì già đi mười tuổi là giải pháp sáng suốt, con ranh ạ. Cát Anh thầm nghĩ. Vị khách không mời vẫn tự nhiên ngồi lên giường và vẫy tay.

Hoặc: (Ví dụ này có dấu hai chấm nên không cần in nghiêng.)
Cát Anh thầm nghĩ: Với bộ dạng của mày thì già đi mười tuổi là giải pháp sáng suốt, con ranh ạ. Vị khách không mời vẫn tự nhiên ngồi lên giường và vẫy tay.

Mời cả nhà cùng đưa ra ý kiến ạ.

__________
Bài này vừa được cập nhật lên #1,

 

Chị đồng ý in nghiêng như những ví dụ trên, không cần bỏ ngoặc kép hay gạch đầu dòng.

 

Theo kinh nghiệm biên tập phụ đề phim của mình, sẽ in nghiêng tất cả những trường hợp sau, mình nghĩ nó cũng phù hợp với việc biên tập sách, mình xin chia sẻ:
- Lời dẫn chuyện.
- Hồi tưởng lại một cảnh trong quá khứ.
- Suy nghĩ thầm (như ví dụ c).
- Âm thanh ngoại cảnh (như ví dụ a).
- Lời thoại qua điện thoại (như ví dụ b).
Nếu A xuất hiện trực tiếp trên màn hình thì thoại của A sẽ ghi bình thường. Nhưng nếu như màn hình đang chiếu đến A, mà thoại là giọng nói đang truyền đến từ bên kia đầu dây của B, thì thoại của B sẽ được in nghiêng và ngược lại.
Nhưng trong bối cảnh truyện, theo cách trình bày của bạn Chim:
- Chuyện gì?
- Lô hàng bên Hồng Kông bị cục hải quan giữ lại, em đoán bọn Ma Cao trả thù vụ chúng ta không hợp tác. Anh có lẽ phải sang bên này một chuyến.
- Mẹ nhà nó. - Kỳ Mạnh gằn giọng.
Cảm nhận chủ quan của mình thì trình bày như thế này sẽ không thẩm mỹ, nếu là mình, mình sẽ in nghiêng hết tất cả những lời thoại trong trường hợp này, để người đọc hiểu đó không phải là gặp mặt để đối thoại trực tiếp, mà là giao tiếp bằng điện thoại, tương tự cho chat,...

 

Cái này giống nhau mà chị. Thay cảnh mà nhân vật Kỳ Mạnh đang ở bằng màn hình đang chiếu ở nhân vật A ạ, ta sẽ có thoại của nhân vật nói chuyện qua điện thoại trong truyện chính là thoại của nhân B trong phim.

 

Chị hiểu là nó giống nhau nhưng về cách trình bày chị lại thấy nó hơi kỳ, cái này chị cũng không biết diễn tả cảm giác thế nào nữa, không phải đúng sai, mà là về mặt thẩm mỹ.
Vì thế cho nên đối với truyện dài, chị vẫn chuộng cách dùng ngoặc kép đối với lời thoại hơn.
Trong tình huống này, chị thấy đa số các truyện nếu để ngoặc kép thì sẽ không làm gì hết.
Ví dụ:
"Chuyện gì?"
"Lô hàng bên Hồng Kông bị cục hải quan giữ lại, em đoán bọn Ma Cao trả thù vụ chúng ta không hợp tác. Anh có lẽ phải sang bên này một chuyến."
"Mẹ nhà nó." Kỳ Mạnh gằn giọng.
Hay cả đoạn nghĩ thầm nữa, chị vẫn thấy người ta dùng cách này nhiều:
"Với bộ dạng của mày thì già đi mười tuổi là giải pháp sáng suốt, con ranh ạ." Cát Anh thầm nghĩ. Vị khách không mời vẫn tự nhiên ngồi lên giường và vẫy tay.
Ít khi hành văn là Cát Anh thầm nghĩ: "..."

 

Với ví dụ b thì in nghiêng hay không in nghiêng đều được ấy ạ, chỉ là không được dùng ngoặc kép. Vì như thế sẽ được xét vào dạng không thống nhất khi đánh dấu thoại. Em khác chị ấy. Em thấy in nghiêng sẽ giúp người đọc hình dung ra được ra được kia là thoại qua điện thoại hoặc bộ đàm. Nó gọi là về gì nhỉ, có một từ diễn tả chỗ này, cảm quan hay gì đấy, đại loại là nó đánh vào mắt nhìn chúng ta. (Em gặp khó khăn với từ này suốt, cứ quên nó suốt. )

À, hình dung ra thì giống như khi lồng tiếng ấy, thì âm thanh qua điện thoại sẽ được lồng khác đi với âm thanh trực tiếp.

Với ví dụ c thì em không đồng ý với chị. Vì chị sử dụng ngoặc kép để đánh dấu thoại thì càng không đồng ý ấy ạ. Một cái là thoại, một cái chỉ là lời thầm nghĩ thôi - nhân vật chưa nói ra. Thật ra với ví dụ này em thường cố gắng sử dụng cách viết trần thuật.

 

Hình như em hiểu nhầm ý chị đoạn này, chị nói chị vẫn thấy người ta dùng cách này nhiều là để mô tả số đông, không nhận xét đúng sai. "Người ta" ở đây là nhà xuất bản. @@
Còn trình bày, vấn đề này thì lại quay về vấn đề đầu tiên chị nói: Nếu là đối thoại gián tiếp (thông qua phương tiện khác):
- Nếu chúng ta đánh dấu lời thoại bằng gạch đầu dòng: Với đối thoại gián tiếp, chị cũng sẽ đánh dấu gạch đầu dòng, nhưng in nghiêng tất cả, để độc giả phân biệt đó không phải là đối thoại trực tiếp.
- Nếu chúng ta đánh dấu lời thoại bằng ngoặc kép: Chị giữ nguyên ngoặc kép, không in nghiêng.
Còn ví dụ c, nếu là chị, chị đồng ý với phương án của em.
À, chị bổ sung thêm một chút
Cát Anh thầm nghĩ: “Với bộ dạng của mày thì già đi mười tuổi là giải pháp sáng suốt, con ranh ạ.” Vị khách không mời vẫn tự nhiên ngồi lên giường và vẫy tay.
Cá nhân chị thì cách này sai rồi vì kiểu hai chấm, rồi mở ngoặc kép chỉ phù hợp cho lời thoại, còn nghĩ thầm thì bản thân nó không phải là lời thoại.

 

Vầng vầng. Đúng sai ở trên em nói là ý bảo cách của hai chị mình thì được, cách của các bạn là chưa được.

Ví dụ b coi như hai chị mình dùng khác nhau ạ. Đợi thêm các bạn khác cho thêm ý kiến, chúng ta thống nhất sau.

Ví dụ c, chuyện dùng hai chấm và dấu ngoặc kép là các bạn dùng ấy chị. Rất nhiều. Em gặp suốt khi duyệt file. Thấy nhiều quá, cần phải thống nhất trong Gác nên em đem qua đây cho mọi người cùng thảo luận.

 

Lỡ rồi cho chị nhiều chuyện một chút em nhé, ở ví dụ b vì tác giả chỉ miêu tả ngoại cảnh của nhân vật Kỳ Mạnh, nếu như tác giả mô tả tình tiết đan xen thì việc in nghiêng lúc này không có ý nghĩa.
Ví dụ:
Đúng lúc này, điện thoại của Kỳ Mạnh đổ chuông. Anh tiến tới cửa sổ, ngón tay dài trượt trên bàn phím.
"Chuyện gì?"
Ở bên kia đầu dây, sắc mặt B tái mét, anh nói với giọng khẩn trương: "Lô hàng bên Hồng Kông bị cục hải quan giữ lại, em đoán bọn Ma Cao trả thù vụ chúng ta không hợp tác. Anh có lẽ phải sang bên này một chuyến."
"Mẹ nhà nó." Kỳ Mạnh gằn giọng.

Nếu việc mô tả sắc thái hay tâm trạng của hai nhân vật đang đối thoại đan xen nhau thì cách in nghiêng rất khó trong trường hợp này.

 

Dạ không. Trường hợp chị đưa ra thì không in nghiêng gì cả vì ngoại cảnh lúc này là khác nhau mà. Em chỉ dùng in nghiêng khi cùng một cảnh thôi.

 

Cho mình hỏi có phải cái nào đã thống nhất thì đưa lên số #1, đúng hông Chim Cụt?

 

Đưa vào bài thống nhất. Bài này sẽ dẫn link lên #1.

 

Em xin có ý kiến.
Trước hết về việc dùng dấu ngoặc kép trong các trường hợp này là hoàn toàn không đúng (có thể tham khảo ở cách sử dụng dấu ngoặc kép). Còn lại chỉ là vấn đề về cách thể hiện, không liên quan đến chuyên môn để khẳng định đúng sai mà chỉ là đưa ra để thống nhất trong trình bày.
Với ví dụ a, em đồng ý với chị Chim, là in nghiêng âm thanh ngoại cảnh.
Với ví dụ b, em nghĩ không cần in nghiêng vì trong truyện, tác giả thường đã nêu rõ bối cảnh diễn ra cuộc hội thoại là hội thoại qua điện thoại, không nhất thiết phải trình bày khác đi thì người đọc mới hiểu. Hơn nữa, nhìn vào sẽ hơi rối mắt.
Với ví dụ c, nếu ý nghĩ của nhân vật là một hai câu thì in nghiêng sẽ không ảnh hưởng gì, nhưng nếu ý nghĩ là cả một đoạn văn dài thì sao ạ? Nên trường hợp này cũng như trường hợp ví dụ b, em nghĩ chỉ cần viết bình thường, vì tác giả cũng đã dẫn dắt để người đọc biết đó là suy nghĩ của nhân vật.

Ngoài ra, em thấy còn một cái chưa thống nhất đó là cách trình bày trích dẫn. Thông thường, trích dẫn được đặt trong ngoặc kép, như vậy là đủ để biểu thị đó là một trích dẫn. Nhưng có chỗ, trích dẫn vừa đặt trong ngoặc kép vừa in nghiêng, hoặc chỉ in nghiêng (cái này trong SGK cũng hay dùng). Vậy có nên thống nhất một cách trình bày trên Gác không ạ?

Việc thống nhất như thế này rất cần thiết vì Gác đang hướng tới xây dựng một NXB online. Chúng ta nên thống nhất rồi gộp thành Sổ tay chính tả, trình bày dùng cho Phòng biên tập xuất bản của Gác.

 

Mình thắc mắc chút. Cái ngoại cảnh rồi đối thoại gián tiếp dường như có rất nhiều loại, các bạn đều có thể quy về chung hết à?

“Pằng,… Chíu…” (Chỗ này là âm thanh, chắc là ngoại cảnh? Sửa lại thế nào?)


“A-á… Hự…” (Chỗ âm kéo dài A-a dùng như vậy có được không?)


“Là bọn nào chán sống như vậy dám tập kích quân đội, mau giết chết chúng cho ta.” Ngây đơ một giây đầu, tên đội phó ngay lập tức giận dữ gào lên. Hắn cúi người vào trong xe, trán rỉ mồ hôi ướt cả mặt, rầm lên mắng như tát vào mặt đám người đang lúng túng. “Bọn ăn hại, lấy hỏa lực áp chế, có đồ chơi to hơn mà không kêu được à.”

Tên đội phó tim vẫn còn đập nhanh, hắn quay sang nói với Ren, thận trọng giữ kẻ. “Đội trưởng, người của bọn chúng bắn rất chuẩn.”


“Ừ, là bọn người sống trong rừng.” Nhìn chiến trường, Ren bình tĩnh nói.


“Không thể nào, bọn chúng sao dám đánh chúng ta, hay chúng biết kế hoạch lần này.” Tên đội phó hơi giật mình, vẻ mặt có chút lo lắng. Kế hoạch này không thể để lộ, nếu không chắc chắn tướng quân sẽ làm thịt bọn họ. (Chỗ gạch dưới này có phải là suy nghĩ, cảm nghĩ? Vậy có cần để trong một dấu nào đó?)


“Không thể, chúng không thể nào có được tin tức, chắc chỉ là hành động tập kích bình thường.”

 

Thông thường thì chúng ta thống nhất quy tắc chung. Nhưng nếu có trường hợp ngoại lệ thì cần cách trình bày khác.

Mấy ví dụ của bạn Tiểu Long, chắc phải đợi thống nhất mới hướng dẫn được.

Riêng chỗ này thì giờ góp ý được:
“A-á… Hự…”

Cái gạch giữa kia được dùng giữa các từ khi nó là từ phiên âm sang tiếng Việt hoặc là cụm từ mà tác giả muốn nhấn mạnh. Còn trường hợp của bạn thì Chim nghĩ nên dùng như sau:
“A... á... Hự…”

 

Rồi. Cái này để Chim đưa lên #1 luôn.

Ý kiến của Chim thì thế này:
Khi viết tay hoặc ở những khung soạn thảo không có định dạng in nghiêng thì Chim dùng ngoặc kép. Còn lại là in nghiêng. Chim cũng dùng in nghiêng với các từ mang nghĩa bóng hay tục ngữ, ca dao... Thành thật mà nói thì Chim thấy dùng ngoặc kép khá rối văn bản. Cơ mà hình như đúng của nó là phải dùng ngoặc kép hết.

Ví dụ ở Face, status là phải dùng ngoặc kép rồi nè, nhưng note thì không.

 

Vâng, việc thể hiện bằng cách in nghiêng nhìn sẽ thoáng văn bản hơn nhiều so với dùng ngoặc kép, và cách này cũng được chấp nhận trong nhiều sách, nó không phải là sai. Đặc biệt là khi liệt kê tên tác phẩm của các tác giả, dùng ngoặc kép rất là rối .
Nhưng nếu in nghiêng, cùng với cả ba ví dụ trên thì em thấy văn bản sẽ càng rối hơn. Chẳng hạn trong một truyện, cùng lúc xuất hiện tất cả các trường hợp này và đều được in nghiêng, rất có thế gây rối trí cho người đọc.

 

Cái suy nghĩ này của bạn thì mình chả biết phải làm sao ấy. Sai thì sửa cho đúng, chứ không phải tìm cách để tránh sử dụng nó. Bạn chắc là từ nay về sau sẽ không dùng bất cứ dấu chấm lửng nào ở đầu câu khi viết truyện chứ?

Tự nhiên lâu lâu lòi ra các ngu và không biết là mình xử lí nó đúng hay sai.

Chuyện là trước giờ bạn Chim nghĩ, cứ sau dấu chấm lửng là cần có dấu cách, không cần biết trước dấu chấm lửng có từ/câu nào hay không. Tự nhiên, nay bạn Shimizu Yuki, gọi là dùng nó theo chủ ý tác giả, Chim muốn hỏi lại các bạn xem trường hợp đầu câu dùng dấu chấm lửng, thì sau dấu chấm lửng có cần dấu cách không. Ví dụ trong bài trích thứ hai nhé mọi người.

 

Dấu chấm lửng
Khi nói, dấu chấm lửng được thay thế bằng từ vân vân. Khi viết cũng có thể dùng từ này (viết tắt “v.v…”) hoặc dùng 3 dấu chấm (…). Dấu chấm lửng dùng để:
a. Đặt cuối câu khi người nói không muốn nói hết ý mình.
VD: Sự thể là vậy nhưng hắn nào có muốn…
b. Đặt cuối đoạn liệt kê khi người nói không muốn liệt kê hết sự vật, hiện tượng,… trong một chủ đề.
VD: Câu trên cũng là một ví dụ.
VD khác: Năm nay, các loại rau cỏ như: rau muống, mồng tơi, su hào, bắp cải,… đều lên giá.
c. Đặt sau từ, ngữ biểu thị lời nói đứt quãng.
VD: Tôi… không… còn… đủ… sức… nữa!
d. Đặt sau từ tượng thanh để biểu thị sự kéo dài âm thanh.
VD: Phù… Thế là xong!
e. Đặt sau đoạn biểu thị sự châm biếm, hài hước.
VD: Đẹp trai không bằng… chai mặt.

Còn trường hợp Chim nói, lúc đọc sách dịch chị thấy vô cùng nhiều, mà nãy giờ lật lật để kiếm bằng chứng nói cho chuẩn mà lật hoài chưa ra trang đó, Chim chờ chị chút nhé.

 

Vầng, chị tìm giúp em. Em đội ơn chị. Em cần nắm vững mấy cái này để mà hướng dẫn các bạn. Nhiều cái em để ý lắm, mà riêng cái này thì quên xừ. Giờ chả biết lật chỗ nào mà tìm ấy ạ. Tìm trên mạng không thấy chỗ nào nói.